کتایون و گشتاسپ

دوستان اگه از این مطلب خوشتون آمد به من بگید تا بازم از داستان های شاهنامه بگذارم...
شاهنامه بزرگترین اثر حماسی به زبان فارسی است که در قرن چهارم هجری شمسی توسط حکیم ابوالقاسم فردوسی در حدود ۶۰هزار بیت سروده شده‌است. در شاهنامه داستان‌های زیادی در مورد اساطیر و تاریخ ایران روایت شده. بخش‌هایی از این داستان‌ها، داستان‌های عاشقانه بین شخصیت‌های تاریخی و اساطیری است از جمله «زال و رودابه»،«بیژن و منیژه» و «کتایون و گشتاسپ»
«لُهراسب» پادشاه ایران بود که پس از «کیخسرو» به حکومت رسید. او دو پسر به نام‌های «گُشتاسپ» و «زریر» داشت. گشتاسب بسیار مغرور بود و پدرش از او راضی نبود. روزی لهراسب مجلس بزمی ترتیب داده بود. در آن مجلس، ناگهان گشتاسپ درحالت مستی، رو به لهراسب گفت تاج و تخت پادشاهی را به او دهد. اما لهراسب در جواب گفت:
گشتاسپ که از این حرف پدرش به‌شدت ناراحت شده‌بود، لشکری جمع آوری کرد و شبانه به‌سوی هندوستان رفت. وقتی لهراسب متوجه شد که گشتاسپ شهر را ترک کرده بزرگان کشور را فراخواند و به سه نفر از آن‌ها دستور داد به نقاط مختلف رفته و گشتاسپ را بازگردانند؛ به زریر دستور داد به سمت هندوستان حرکت کند. «گُستَهَم» به سمت روم رفت و «گُرازه» به سمت چین حرکت کرد. رزیر شب و روز حرکت کرد تا این‌که در کابل به گشتاسپ رسید و او را با وعده پادشاهی راضی به بازگشت کرد. لهراسب از او به گرمی استقبال کرد اما با گذشت روزها، گشتاسپ فهمید که خبری از واگذاری پادشاهی به او نیست. به همین دلیل دوباره تصمیم گرفت از ایران برود اما این‌بار بدون لشکر!
وقتی لهراسب فهمید که پسرش دوباره کشور را ترک کرده، بزرگان را فراخواند. موبدان به او سفارش کردند که گروهی را به دنبال گشتاسپ بفرستند و وقتی که بازگشت، تعلل نکند و تاج پادشاهی را به او بدهد. اما هیچکس نتوانست گشتاسپ را پیدا کند.
گشتاسپ وقتی نزدیک روم رسید، با کمک قایقرانی به نام «هیشوی» از آب عبور کرد. گشتاسپ خود را دبیری از سرزمین ایران معرفی کرده بود. وقتی به روم رسید تا مدتی به دنبال کار گشت اما هیچ کاری مناسبِ او نبود. گشتاسپ سرانجام ناامید شد. یک روز گشتاسپ در اطراف روستایی، زیر سایه درخت نشسته بود که ناگهان مردی که کدخدای روستای بود به او نزدیک شد و چنین گفت:
گشتاسپ نژاد مرد را پرسید و وقتی فهمید از نژاد فریدون است، پیشنهادش را پذیرفت و مدتی مهمان او شد.
قیصر روم سه دختر داشت. رسم رومیان برای ازدواج به این شکل بود که دختر وقتی به سن ازدواج می‌رسید مراسمی گرفته می‌شد. در آن مراسم همه‌ی خواستگاران می‌آمدند و دختر قیصر یکی از آن‌ها را انتخاب می‌کرد. اسم بزرگترین دختر قیصر «کتایون» بود. شب قبل از برگزاری مراسم خواستگاری، کتایون خوابی دید:
صبح روز بعد، همه خواستگاران جمع شدند و کتایون از مقابل آن‌ها گذشت اما هیچ‌کدام را نپسندید. قیصر دستور داد مراسمی دیگر برگزار شود تا کتایون یک‌نفر را بپسندد. این‌بار گشتاسپ، به اصرار مردی که مهمانش بود، در مراسم شرکت کرد. کتایون به محض این‌که گشتاسپ را دید به یاد خوابی که دیده بود افتاد و قیصر گفت که گشتاسپ را پسندیده‌است و می‌خواد با اون ازدواج کند. وقتی قیصر فهمید که او ایرانی نیست گفت :
اما کتایون اصرار کرد که گشتاسپ همان کسی است که اون می‌خواهد. قیصر گفت که اگر با او ازدواج کند، باید از قصر برود. گشتاسپ نیز از کتایون پرسید:
 
کتایون گفت :
این چنین شد که کتایون و گشتاسپ ازدواج کردند و از قصر خارج شدند و با کمک کدخدا در خانه‌ای در روستا زندگی خود را آغاز کردند و از آن پس با شکار زندگی خود را می‌گذراندند. گشتاسپ همچنین هرروز بخشی از شکارش را به هیشوی می‌داد و او را دوست خود قرار داد.
پس از مدت‌ها، مردی رومی به نام «میرین» از دختر دوم قیصر که «دل‌آرام» نام داشت خواستگاری کرد اما قیصر که دیگر نمی‌خواست اشتباهش را تکرار کند به او گفت:
و از او خواست که گرگی که در بیشه‌ی فاسقون زندگی می‌کند و آرام و قرار را از مردم گرفته بکشد و پس از می‌تواند با دخترش ازدواج کند. میرین برای انجام این کار نزد پیشگویی رفت. و پیشگو چنین گفت:
میرین به نزد هیشوی رفت و این موضوع را برایش تعریف کرد. هیشوی نیز او را نزد گشتاسپ برد. میرین برای او تعریف کرد که قیصر چه خواسته و از گشتاسپ خواهش کرد که گرگ را بکشد. گشتاسپ پذیرفت. فردای آن روز، میرین با اسب و شمشیری که از سلم به او رسیده بود و هدایای بسیار به نزد گشتاسپ آمد.
سپس به سمت بیشه‌ای که آن گرگ در آن زندگی می‌کرد رفت.
 
گرگ که به شدت زخمی شده بود، به گشتاسپ حمله کرد و اسبش را کشت. اما گشتاسپ:
و گرگ کشته شد. سپس گشتاسپ دو دندان گرگ را جدا کرد و از بیشه بیرون آمد. پس از این اتّفاق، کتایون فهمید که گشتاسپ از نژاد شاهان ایران است و از او خواست به ایران بروند اما گشتاسپ نپذیرفت. میرین نیز به پیشگاه قیصر رفت و به او گفت که گرگ را کشته است. قیصر نیز بسیار خوشحال شد و با ازواج میرین و دخترش موافقت کرد.
پس از مدتی، مرد دیگری به نام «اهرن» از دختر سوم قیصر خواستگاری کرد اما قیصر برای او نیز شرطی گذاشت:
 
اهرن وقتی این سخن را شنید، ناامید شد و به پیشگاه میرین رفت تا از او کمک بگیرد. زیرا او قبلاً گرگی را که قیصر خواسته‌بود، کشته بود. میرین راز خود را به اهرن گفت و نامه‌ای به هیشوی نوشت تا از گشتاسپ بخواهد کمکش کند. اهرن با نامه، نزد هیشوی رفت. هیشوی نیز داستانِ اهرن و کشتن اژدها را برای گشتاسپ تعریف کرد. گشتاسپ در پاسخ به اهرن چنین گفت:
فردای آن‌روز گشتاسپ به کوه سقیلا رفت و با اژدها به نبرد پرداخت. ابتدا خنجر زهرآلود را بر دهان اژدها زد و وقتی زهر به درون بدنش رفت با شمشیر بر سرش زد و او را کشت. دندان اژدها را نیز جدا کرد و بیرون آمد. به نزد هیشوی و اهرن رفت و هرچه اتفاق افتاده‌بود تعریف کرد.
پس از آن اهرن به نزد قیصر رفت و گفت که اژدها را کشته است. قیصر نیز بسیار خوشحال شد و جشنی ترتیب داد تا دختر سومش را به ازدواج اهرن دربیاورد و همه را در این جشن دعوت کرد. در حین جشن، مسابقه چوگانی ترتیب داده شد و دو داماد قیصر به چوگان مشغول شدند. در این هنگان کتایون به گشتاسپ اصرار کرد که در این جشن شرکت کنند و گشتاسپ پذیرفت. وقتی به قصر وارد شد و دید دیگران مشغول بازی چوگان هستند، اسب و چوگان گرفت و به میدان وارد شد. هیچ‌کدام از رومیان حریف او نبود. قیصر وقتی بازی اورا دید، گشتاسپ را پیشگاه خود خواند و نام و نژادش را پرسید. گشتاسپ گفت:
و سپس داستان کشتن گرگ و اژدها را برای قیصر تعریف کرد و زخم خنجر و دندان‌ها را به عنوان نشانه به او نشان داد. قیصر پس از شنیدن واقعیت بسیار عذرخواهی کرد و سراغ کتایون را گرفت و به نزد او رفت.
سپس از کتایون درمورد نژاد گشتاسپ پرسید اما کتایون گفت:
پس از آن، گشتاسپ و کتایون به کاخ قیصر نقل مکان کردند و قیصر، به دیگر بزرگان دستور داد که از فرمان فرخ‌زاد (گشتاسپ خود را فرخ‌زاد معرفی کرده بود) پیروی کنند.
پس از آن که قیصر توانایی‌های گشتاسپ را دید، به شاه ایران لهراسب نامه‌ای نوشت و به او گفت که اگر از این پس به روم خراج دهد پادشاه ایران باقی می‌ماند وگرنه روم با لشکری با فرماندهی فرخ‌زاد به ایران حمله خواهد کرد. شخصی به نام «قالوس» این نامه را به نزد لهراسب برد. لهراسب و بزرگان ایران پس از دریافت این نامه بسیار متعجب شدند. شبانگاه، لهراسب فرستاده‌ی قیصر را فراخواند و به او گفت :
قالوس گفت:
 
لهراسب از او پرسید که این مرد دلیر چه شکلی است؟ و قالوس این‌گونه پاسخ داد:
 
لهراسب که این را شنید مطمئن شد که آن دلیر گشتاسپ است. و به قالوس گفت که ایران به جنگ روم خواهد آمد. سپس زریر را فراخواند و به او گفت که سریعاً به سمت روم برود و به گشتاسپ بگوید پدرش می‌خواهد تاج پادشاهی را به اون واگذار کند. زریر نیز بدون توقف تا روم رفت. وقتی به نزد قیصر رسید، گشتاسپ بسیار از دیدنش شاد گشت. زریر گفت که فرستاده‌ای از شاه ایران است و لهراسب با روم باج و خراج نمی‌دهد. قیصر نیز فرمان جنگ داد.
پس از آن، گشتاسپ به قیصر گفت:
قیصر پذیرفت و گشتاسپ به سوی اردوگاه زریر روانه شد. وقتی گشتاسپ به آن‌جا رسید ایرانیان به گرمی از او استقبال کردند. سپس دید که پدرش لهراسب، تاج و تخت پادشاهی را برای او فرستاده‌است.
پس از آن، گشتاسپ پیامی نزد قیصر فرستاد و به اون گفت که خواسته‌ی او انجام شده است و از قیصر خواست خودش به آنٔجا بیاید. وقتی قیصر به دشت آمد و گشتاسپ را با تاج فیروزه دید:
 
سپس گشتاسپ هدایا و غلامان بسیار برای همسرش کتایون فرستاد و او را به نزد خود فراخواند. پس از آن، همگی به سمت ایران حرکت کردند. در ایران، لهراسب به استقبال آنان آمد:
و گشتاسپ، در کنار همسرش کتایون تا سالها بر ایران حکومت کرد.
توضیحات:
فریدون: یکی از پادشاهان اساطیری شاهنامه که از نژاد جمشید بود و با غلبه بر ضحاک، ایران را پر از عدل و داد کرد.
سلم: یکی از پسران فریدون که پادشاهی روم به او رسید و شاهان رومی از نژاد او بودند.

 

نویسنده: انسیه یعقوبی